İranlı ve İsveçli subaylar: Fotoğraflar
Description:... İngiltere ve Rusya arasında 31 Ağustos 1907 tarihinde İran’ı paylaşmak için bir antlaşma imzalanmıştı. Antlaşmaya göre Kuzey İran Rusya’nın, Güney İran ise İngiltere’nin nüfuz alanı olarak kabul edilmişti. İran’ın orta kısmı ise “tarafsız bölge” olarak kabul edilmekteydi. Ayrıca tarafsız bölgede, İngiltere ve Rusya birbirlerinin onayı olmadan kendi lehlerinde faaliyet yürütemeyecekti. İngiltere ve Çarlık Rusya, İran’daki varlığını devam ettirmek için İran’ın güçlü bir orduya sahip olmasını istemediği gibi bu yöndeki bir gelişmeye de müsamaha göstermemekteydi. Nitekim İran’ın da bu yöndeki bir gelişmeye ne maddi gücü ne de eğitimli personeli bulunmaktaydı. İran’da 1895 yılında kurulmuş olan Kazak Alayı dışında ciddi bir askeri teşkilat yoktu. İran Hükümeti, ticaretin ve yolların güvenliğini sağlamak için 1910 yılında bir jandarma teşkilatını kurmuştu. Jandarmanın eğitimi için önce İtalya’ya—İngiltere ve Rusya’nın reddetmesi üzerine—ardından da tarafsız bir ülke olan İsveç’e başvurmuştu. İngilizlerin ve Rusların da onayıyla İsveçli subaylar, Albay Harald Hjalmarsson başkanlığındaki üç kişilik askeri misyon İran’a gelmiş ardından da bu sayı zamanla 36 subaya kadar çıkmıştı. İsveçli subaylar kısa bir süre içinde ciddi gelişmeler kaydetmesine rağmen I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla İtilaf ve İttifak devletlerinin müdahaleleriyle İran jandarmasının politize olmasına yol açmıştı. 1915 yılında Albay Hjalmarsson ve bazı İsveçli subaylar İsveç Hükümeti’nin çağrısı üzerine ülkelerine dönmüştü. Fakat bir kısım İsveçli subay İran’da faaliyetlerine devam ederek 1921 yılına kadar kalmaya devam etmişti. İsveçli subaylar, kaldığı süre zarfında İran’daki sosyal, askeri, siyasi, ekonomik gelişmelere tanıklık ederek önemli miktarda fotoğraf çekmiş veya çektirmişlerdi. Bu çalışmanın tarih aralığı olarak 1911-1916 belirlenmesinin nedeni: İsveçli subayların İran’da 1911 yılında göreve başlamaları ve 1916 yılında İran jandarmasının lağv edilmesidir. İsveç Askeri Arşivi’nde (Eric Friks Arkiv vol:1-4, Krigsarkivet) araştırma yaparken bulduğumuz bu fotoğraf koleksiyonu, sadece İran’ın değil Osmanlı Devleti’ne ve Alman askerlerine ait fotoğrafları da ihtiva etmektedir. Fotoğrafların önemli bir kısmı I. Dünya Savaşı yıllarında çekilmiş olan görüntülerdir. Bu eser hazırlanırken fotoğrafların nerede, ne zaman çekildiği ve kime ait oldukları bilgisi yazılmaya çalışılmış fakat bazı fotoğrafların arkalarında bilgi künyesi bulunmadığından bir kısmı boş bırakılmış ve emin olamadığım fotoğrafların yanına ise soru işareti yazılmıştır. Sözkonusu fotoğraflar içerisinde Alman yetkililer tarafından çekilmiş bazı fotoğraflar da bulunmaktadır. İsveç arşiv kuralları gereği her fotoğrafın altına arşivin künyesi de yazılmıştır. Katkılarından dolayı 1.Archivist Ingrid Karlsson’a, eşim Ayşe’ye ve değerli dostum Aytunç Ülker’e teşekkür ederim.
Show description